De amygdala werkt als een interne alarmsysteem en scant voortdurend onze omgeving op tekenen van gevaar. Zodra er een overeenkomst wordt ontdekt tussen een vroegere bedreigende situatie en een situatie in het heden, slaat de amygdala direct alarm. Dit activeert ons zenuwstelsel, waardoor we instinctief reageren met een vecht- of vluchtreactie.
Dit mechanisme heeft ons als mensheid geholpen om te overleven, maar het heeft ook een keerzijde: wat vroeger gevaarlijk was, hoeft dat nu niet meer te zijn. Het probleem is dat de amygdala grotendeels onafhankelijk van ons rationele brein functioneert. Dit betekent dat simpelweg tegen onszelf zeggen dat er geen gevaar is, meestal niet helpt. Onderzoek toont zelfs aan dat de amygdala in sommige gevallen al heeft gereageerd voordat de neocortex zich bewust is van de situatie. In zulke gevallen lijkt het alsof we in het heden een dreiging waarnemen, terwijl we in werkelijkheid een oude angst opnieuw beleven. Dit verklaart waarom we soms irrationeel reageren in situaties die objectief gezien niet bedreigend zijn.
Wanneer de amygdala een intense angstreactie opwekt, kan het rationele brein zelfs tijdelijk ‘offline’ gaan. Dit is de reden waarom logisch nadenken tijdens een paniekaanval of heftige angst zo moeilijk is. De amygdala slaat dus regelmatig vals alarm, bijvoorbeeld bij paniekaanvallen of intense stressreacties, waarbij er geen sprake is van echt gevaar. Toch is de amygdala essentieel voor ons overlevingsmechanisme. Als er plotseling een auto op ons afkomt, zorgt de amygdala ervoor dat we instinctief wegspringen, zonder dat we er eerst over hoeven na te denken. Dit snelle handelen kan levens redden.
Maar vaak komen we ook in de vecht- of vluchtmodus zonder dat er daadwerkelijk gevaar dreigt. Als je merkt dat je snel in de verdediging schiet of de neiging hebt om te vluchten uit bepaalde situaties, kan het zijn dat je amygdala een oud alarmsignaal activeert dat eigenlijk niet meer relevant is. Om uit deze automatische angstreacties te stappen, is het belangrijk om bewust te worden wat er echt gebeurd. Je kunt leren herkennen wanneer je angst afkomstig is uit het verleden in plaats van uit het heden.
Ook speelt het ego hierin een rol: ons ego wil ons beschermen en ziet elke vorm van kritiek of afwijzing als een bedreiging. Door te begrijpen dat niet elke situatie een aanval is, kunnen we leren om onze reacties te reguleren en meer vanuit rust en bewustzijn te handelen.
Door bewust te worden van hoe de amygdala werkt en hoe angst vaak zijn wortels heeft in het verleden, kunnen we beter omgaan met angst en stress, en steeds meer leven vanuit vertrouwen in plaats van uit verdediging
Dit kan door middel van mindfulness, therapie of ademhalingstechnieken, die helpen om het zenuwstelsel te kalmeren, meer in het hier en nu te komen en inzicht te krijgen. Kortom: te begrijpen wat er echt gebeurd en hoe jezelf kunt helpen los te komen van je angsten en je veiliger te voelen.